زهرا جمشیدی؛ سید محمد آرتا
چکیده
یکی از مشخصههای اصلی شعر حافظ بلاغت کلام اوست. او با بهکارگیری شگردهای مختلف ادبی توانسته به این مهم دست یابد. یکی از راهکارهای حافظ برای پررنگکردن صبغۀ بلاغی اشعارش، استفاده از کمگرفت با بسامد بالاست که تاکنون از دید حافظپژوهان و حافظشناسان پنهان مانده است. کمگرفت، ابزاری بلاغی و ادبی است که نقطۀ مقابل اغراق بهشمار میرود ...
بیشتر
یکی از مشخصههای اصلی شعر حافظ بلاغت کلام اوست. او با بهکارگیری شگردهای مختلف ادبی توانسته به این مهم دست یابد. یکی از راهکارهای حافظ برای پررنگکردن صبغۀ بلاغی اشعارش، استفاده از کمگرفت با بسامد بالاست که تاکنون از دید حافظپژوهان و حافظشناسان پنهان مانده است. کمگرفت، ابزاری بلاغی و ادبی است که نقطۀ مقابل اغراق بهشمار میرود و مطلبی، کسی یا چیزی را ضعیفتر، فروتر یا کمتر از حد خود نشاندادن یا بیانکردن است. در پژوهش حاضر، ابتدا با تکیه بر نظر اُدبا و صاحبنظران تعریف جامع و کاملی از کمگرفت ارائه، سپس روشهای ایجاد مفهوم کمگرفت و اغراض آن در اشعار حافظ به روش مطالعۀ کتابخانه-ای بررسی و تحلیل شده است. برایند پژوهش نشان میدهد که حافظ با تکیه بر گستردگی قلمرو دانش زبانی و بلاغی خود با استفاده از واژههایی مانند کم و کمتر، ترسم، گویی یا گوییا، مگر، بهتر، اندکی و... توانسته مفهوم کمگرفت را در کلام خود ایجاد کند. کمگرفت در شعر او کارکردهای معنایی و زیباییشناختی نیز دارد که از میان کارکردهای معنایی میتوان به تواضع و کمگرفت خویش، اعتراض توأم با احتیاط، احترام، پند و اندرز و از میان کارکردهای زیباییشناختی به تناسبات لفظی اشاره کرد.